 |
| Arabistanlı Lawrence 27 Maddesi |
Arapları, özellikle bedevileri kontrol edebilmenin tekniklerini ve etkili casusluk faaliyeti yapabilmenin 27 maddesini yazan Lawrence. 20 Ağustos 1917'de The Arab Bulletin'de bu maddeleri yayınlamıştır.
Maddelerin bulunduğu kaynak sayfası için tıklayınız. 27 Madde'nin Ortadoğu ve Afrika Araştırmacıları Derneği tarafından çevirilmiş metni aşağıdadır.
Arabistan'lı Lawrence 27 Maddesi:
T. E. Lawrence
Aşağıdaki notlar daha anlaşılır olmak ve
kelime tasarrufu yapmak adına emir kipiyle ifade edilmiştir. Ancak, bu notlar
Hicaz’da çalıştığım sürede tedrici olarak vardığım kişisel çıkarımlarımdır ve
şimdi Arap ordularında casus olacak kişiler için kağıda dökülmüştür. Bunlar
sadece bedevilere uygulanmak üzere yazılmıştır; şehir halkı ya da Suriyeliler
için tamamen farklı muamele gerekmektedir. Tabii ki bunlar başka insanların
ihtiyaçlarına uygun değildir ya da herhangi özel bir durumda değiştirilmeden
uygulanabilir değildir. Hicaz Araplarını idare etmek bir bilim değil,
istisnaları ve kesin olmayan kurallarıyla bir sanattır. Mamafih orada çok büyük
bir şansımız var; Şerif bize güvenmektedir ve Almanların Türkiye’de kazanmaya
çalıştıkları konumu bize (hükümetine karşı) vermiştir. Eğer anlayışlı olursak,
derhal onun iyi niyetini elimizde tutar ve işimizi yürütürüz, ancak başarmak
için sahip olduğumuz tüm ilgi ve yeteneği bu işin içine katmalıyız.
1. İlk haftalarda sakin davranın. Kötü bir
başlangıcın telafi edilmesi zordur, ve Araplar hükümlerini bizim görmezden
geldiğimiz dış görünüş üzerine şekillendirirler. Bir kabilede, ancak onların
yakın çevrelerine girdiğinizde, kendiniz veya onların arzusuna uygun
davranabilirsiniz.
2. İlişkin olan Eşraf ve karşılaştığınız Bedevi hakkında
öğrenebildiğiniz her şeyi öğrenin. Ailelerini, soylarını ve kabilelerini,
dostlarını ve düşmanlarını, su kuyularını, tepelerini ve yollarını öğrenin.
Bunları dinleyerek ve dolaylı soruşturma ile yapın. Sorular sormayın. Onların
Arapça lehçelerini konuşun, kendinizinkini değil. İmalarını anlayacak noktaya
gelene kadar, derin muhabbetlere girmekten kaçının yoksa pot kırarsınız. İlk
zamanlarda biraz katı olun.
3. İş meselelerini sadece hizmet ettiğiniz
ordunun, kolun ya da birliğin kumandanı ile görüşün. Asla kimseye emir
vermeyin, madunlarıyla uğraşmak (etkili olmak uğruna) ne kadar cezbedici olsa
da talimat ve önerilerinizi birlik kumandanı için saklayın. Sizin konumunuz
danışmanlıktır, ve öneriniz sadece kumandana yöneliktir. Bırakın o sizin görev
anlayışınızın bu olduğunu ve kendisinin sizin müşterek planlarınızın tek
idarecisi olduğunu görsün.
4. Liderinizin güvenini kazanın ve bunu
koruyun. Onun prestijini başkaları yapmadan önce siz yapabiliyorken kendi
hesabınıza güçlendirin. Asla onun öne sürebileceği tasarılar reddetmeyin ve
iptal etmeyin; ancak bunların ilk olarak şahsen size önerildiğinden emin olun.
Her zaman onları kabul edin ve methettikten sonra ondan gelen öneriler sizin
kendi fikirlerinizle uyuşuncaya kadar onları insafsızca tadil edin. Bu noktaya
eriştiğinizde, onu bu fikirlere sadık tutun, onun fikirlerini sıkı denetim
altında bulundurun ve fikirlerinizi mümkün olduğunca kesin olarak ancak içten
içe ileri sürün, böylece başka kimse değil kendisi (ve ancak o da çok açık
olmayacak şekilde) sizin baskınızın farkında olur.
5. Liderinizle mümkün olduğunca sürekli ve
sıkıntı vermeden temas halinde kalın. Onunla birlikte yaşayın ki, böylece yemek
zamanlarında ve çevresiyle birlikteyken doğal olarak onun çadırında
bulunabilirsiniz. Öneri vermek için yapılan resmi ziyaretler, serbest bir
konuşmadaki sürekli fikir yağmuru kadar iyi değildir. Yabancı şeyhler biat
etmek ya da hizmet sunmak için geldiklerinde, çadırı terk edin. Şerif’in
güveninin yabancılara olduğu onların ilk izlenimi, olursa, bu Arapların
gayesine büyük zarar verecektir.
6. Keşif harekatında astlar ile çok yakın
ilişkilerden kaçının. Onlarla mütemadi ilişki, sizin öneriniz ile Arap birlik
kumandanının onlara verdiği talimatlara riayet edilmemesini engellemenizi
imkansız kılar. Böyle yaparak, onun konumunun zayıflığını açığa vurup hep
birlikte kendinizi yok edersiniz.
7. Kuvvetinizin alt şeflerine çok rahat ve
hafif muamele edin. Bu yolla kendini onların üstünde tutarsınız. Lidere, eğer
bir Şerif ise, saygıyla davranın. O sizin üslubunuzla size cevap verecek ve
böylece siz ve o eşit seviyeye gelecek ve diğerlerinin üstünde olacaksınız.
Öncelik Araplar arasında ciddi bir meseledir ve siz bu önceliğe ulaşmak
zorundasınız.
8. İdeal konumunuz, mevcut olduğunuz halde
varlığınızın fark edilmediği zamandır. Çok fazla yakın, görünür ya da hevesli
olmayın. Herhangi bir kabile şeyhi ile heyetin birlik komutanı olsa bile çok
uzun ve sık bir şekilde gözükmekten kaçının. İşinizi yapmak için
kıskançlıkların üstünde olmalısınız, eğer bir kabile ya da grup ile ve onların
kaçınılmaz ihtilafları ile ilişkilendirilirseniz prestij kaybedersiniz.
Şerifler tüm kan davalarının ve yerel rekabetlerin üzerindedir ve yalnızca
onlar Araplar arasındaki birlik esasını oluştururlar. Dolayısıyla adınızın bir
Şerif ile eşleştirilmesine izin verin, onun kabilelere olan tutumunu paylaşın.
Eylem zamanı geldiğinde kendinizi açıkça onun emirleri altında konumlandırın.
Bunun üzerinde Bedeviler de aynı şeyi yapacaktır.
9. Şeriflerin Arapların doğal aristokrasisi
olduğuna dair gelişen anlayışı büyütün ve geliştirin. Kabileler arası
kıskançlıklar herhangi bir şeyh için idare konumunu ele geçirmeyi imkansız
kılar ve göçebe Araplardaki tek birlik umudu Eşraf’ın evrensel olarak yönetici
sınıf olduklarının kabul edilmesidir. Şerifler aynı zamanda davranışta ve
yaşamda yarı şehirli, yarı göçebedir ve kumanda etme içgüdüsüne sahiptirler.
Yalnızca yetenek ve para böyle bir tanınmayı elde etmeye yeterli olmayabilir;
ancak Arapların soya ve peygambere olan hürmeti Eşref’in nihai başarısı için
umut vermektedir.
10. Bağlı olduğunuz Şerife halk içinde ve
özelde ‘Sidi/Seyyidi’ diye muhatap alın. Diğer insanlara
sıradan isimleriyle, unvanlarını söylemeden hitap edin. Samimi muhabbette bir
şeyhe ‘Ebu Annad’ , ‘Ahi Ali’ ya da isme göre buna benzer
şeylerle seslenin.
11. Yabancı ve Hristiyan olmak Arabistan’da
popüler bir kimlik değildir. Size olan davranış ne kadar dostane ve gayri resmi
olsa da, konumunuzun sağlam olmadığını her zaman hatırlayın. Şerifi önünüzde
bir bayrak gibi dalgalandırın ve kendi zihninizi ve kişiliğinizi saklayın. Eğer
başarırsanız, yüzlerce millik ülkeye ve kendi emirleriniz altında binlerce
insana sahip olacaksınız ve bu dışarıya görüneni feda etmeye değerdir.
12. Espri anlayışınıza sıkı sıkıya sarılın.
Buna her gün ihtiyaç duyacaksınız. Kuru bir ironi en kullanışlı olanıdır, ve
kişisel bir hazırcevaplık ve çok göze çarpmayan bir karakter şefler arasında
sizin etkinizi her zaman ikiye katlayacaktır. Gülümseme şekline bürünmüş
serzeniş etkinizi daha da ileriye götürecek ve en şiddetli konuşmadan daha uzun
süreli olacaktır. Taklit ve parodinin gücü değerlidir, ancak bunu tedbirli bir
şekilde kullanın, çünkü zeka kıvraklığı gülmeceden daha çok yüceltilmiştir.
Şeriflerin arasında değilken bir Şerif’e gülünmesine sebebiyet vermeyin.
13. Bir Arap’a asla el sürmeyin; kendinizi
küçük düşürürsünüz. Açık bir şekilde gösterilen saygıda artış, size bir kazanç
gibi gözükebilir, ancak yaptığınız şey esasında kendiniz ve onların iç
dünyaları arasına bir duvar örmektir. Her şey yanlış yapılıyorken sessiz kalmak
zordur, ancak kendinizi ne kadar tutarsanız o kadar büyük avantaja sahip
olursunuz. Böylece de kendinizi çıldırtmamış olursunuz.
14. Yönlendirilmesi her ne kadar çok zor olsa
da, eğer onlara katlanma sabrına sahipseniz Bedevileri yönetmek kolaydır.
Müdahaleleriniz ne kadar az görünür ise etkileri o kadar artar. Onlar sizin
önerinizi ve isteğinizi takip etmeyi isterler ancak sizin ya da herhangi
birinin bu durumun farkında olmasını istemezler. Tüm sıkıntılardan sonra
onların iyi niyetinin gerçek kaynağını ancak en altta bulacaksınız.
15. Elleriniz ile çok fazla şey yapmaya
çalışmayın. Arapların mümkün olduğu kadar yapmaları sizin mükemmel bir şekilde
yapmanızdan daha iyidir. Bu onların savaşı, ve siz onlara yardım etmek için
varsınız, onlar adına kazanmak için değil. Esasında, Arabistan’ın çok tuhaf
koşulları altında yaptığınız uygulama belki düşündüğünüz kadar çok iyi
değildir.
16. Eğer yapabilirseniz, çok müsrif olmadan
kendinize hediyeler yaptırın. İyi zamanlanmış bir hediye şüpheli bir şeyhin
dostluğunu kazanmak için çoğu zaman en etkili yoldur. Eli açık bir geri dönüş
yapmadan asla bir hediye kabul etmeyin, ancak eğer veren kişiden özel bir
hizmet talep ediyorsanız, bu geri dönüşü erteleyebilirsiniz (nihai sonucunun
bilinmesine izin vererek). Sizden bir şeyler istemelerine izin vermeyin, çünkü
doymazlıkları sizi sadece sağılacak bir inek olarak görmelerine sebebiyet
verir.
17. Bir kabile ile olduğunuzda bir Arap
başlığı giyin. Bedeviler şapkaya karşı kötü niyetli bir önyargıya sahiptirler
ve bizim bunu giyme ısrarımızın (muhtemelen İngilizlerin dikte etme inadı
nedeniyle) bazı gayriahlaki ve gayri dini prensiplere dayandığına inanırlar.
Kalın bir başlık güneşe karşı iyi bir koruma sağlar ve eğer bir şapka
giyiyorsanız en iyi Arap arkadaşlarınız herkesin içinde sizi utandıracaktır.
18. Kimlik gizlemek tavsiye edilmez. Bazı özel
mekanlar haricinde, sizin bir İngiliz görevlisi ve bir Hristiyan olduğunuzun
açıkça bilinmesine izin verin. Aynı zamanda kabileler ile iken Arap kıyafetleri
giyebilirseniz üniforma içindeyken imkansız olacak derecede güvenlerini ve
samimiyetlerini kazanacaksınız. Ancak bu tehlikeli ve zordur. Onlar gibi
giyindiğinizde size özel izinler vermezler. Bir yabancının görgü kurallarına
uymama serbestisi Arap kıyafetleri içerisinde iseniz size tanınmaz. Bir rolü
hiç durmadan, dinlenmeden ve kaygılı bir şekilde aylarca oynayan yabancı
tiyatrodaki bir aktör gibi olacaksınız. Arapların sizin yabancılığınızı
unuttuğu ve sizi kendilerinden biri sayarak önünüzde doğal olarak konuştukları
zaman ulaşılan tam başarı belki ancak karakter olarak elde edilebilir: fakat
yarım başarıyı (çoğumuzun başarmak için uğraşacağı, ki, öbürü çok şeye mal
olur) İngiliz kıyafetleri ile kazanmak daha kolaydır ve siz de onların
kastettiği rahatlık içerisinde fiziksel ve zihinsel olarak daha uzun dayanabilirsiniz.
Böylece Türkler, yakalandığınızda, sizi idam etmezler.
19. Eğer Arap kıyafetleri giyiyorsanız, en
iyisini giyin. Kıyafetler kabileler arasında önemlidir, ve siz de en uygun
olanları giyip onları içerisinde rahat gözükmelisiniz. Eğer izin verirlerse bir
Şerif gibi giyinin.
20. Eğer tamamen Arap kıyafetleri
giyiyorsanız, bunu tam olarak yapın. İngiliz dostlarınızı ve geleneklerinizi
sahilde bırakın, ve tamamen Arap adetlerine başvurun. Onlarla bu seviyede
başlayarak, Avrupalıların kendi oyunlarında Arapları yenmeleri mümkündür, çünkü
biz eylemlerimizde daha güçlü gerekçelere sahibiz ve yüreğimizi onlardan daha
fazla ortaya koyarız. Eğer onları aşarsanız, tam başarıya doğru büyük bir adım
atmış olursunuz, ancak yabancı ve yarım anlaşılan bir dilde yaşamak ve düşünmek
zorluğu, yabani yiyecekler, tuhaf kıyafetler ve daha acayip yollar,
mahremiyetin ve sükunetin tamamen kaybı ile birlikte aylar boyunca başkalarını
dikkatli bir şekilde taklit etmeyi bırakmanın imkansızlığı Bedevilerle,
iklimle, ve Türklerle uğraşmadaki sıradan zorluklara ek bir stres eklemektedir
ki, bu yol ciddi bir şekilde düşünülmeden seçilmemelidir.
21. Dini tartışmalar sıklıkla olacaktır. Kendi
tarafınızla ilgili söylemek istediklerinizi söyleyin ve onlarınkini
eleştirmeyin, eğer meselenin onların dışında olduğunu bilmiyorsanız, bunun öyle
olduğunu ispat ederek ağır bir şekilde eleştirebilirsiniz. Bedevilerde İslam
her yeri kuşatan bir unsurdur ancak çok az dindarlık, çok az heves vardır ve
kendilerinin dışındakilere saygı yoktur. Davranışlarına bakarak dikkatsiz
olduklarını düşünmeyin. Eğer muhalefet ile kışkırtılmaz ise inançlarının
doğruluğuna olan kanaatleri ve bunun günlük hayatın her eyleminde, düşüncesinde
ve ilkesinde olan payı bilinçsiz bir şekilde çok yoğundur ve samimidir. Onlara
göre din, uyku ya da yiyecek gibi tabiatın bir parçasıdır.
22. Sizin savaş olarak bildiğinizden
yararlanmaya çalışmayın. Hicaz sıradan taktikleri bozar. Bedevi savaş
ilkelerini baştan sona ve mümkün olduğunca hızlı şekilde öğrenin, çünkü onları
öğrenene kadar önerileriniz Şerif için yararlı olmayacaktır. Sayısız nesillerce
devam eden kabile baskınları, savaş konusunda bizim ebediyen bileceklerimizden
daha fazlasını onlara öğretmiştir. Alışık oldukları koşullarda çok iyi
savaşırlar, ancak değişik olaylar paniğe sebebiyet verir. Birliğinizi küçük
tutun. Onların baskın birlikleri genellikle yüz ve iki yüz adam arasındadır ve
bir kalabalık toplarsanız sadece kafaları karışır. Aynı zamanda onların
şeyhleri, takdire değer derecede birlik kumandanları olsalar da tabur ya da alay
eşdeğerindekileri idare etmeyi öğrenmeye hazırlanmışlardır. Eğer Bedeviler çok
güçlü şekilde sahip oldukları avcılık içgüdüsüne başvurmazlar ise ve başarı
aşikar değilse, alışılmadık şeyler yapmaya kalkmayın. Eğer hedef iyi ise
(ganimet) onlar canavar gibi hücum edeceklerdir, onlar muhteşem izcilerdir ve
onların hareket kabiliyeti size bu yerel savaşı kazandıracak avantajı verir.
Onlar ülke bilgilerini uygun bir şekilde kullanırlar (kabile adamlarını
bilmedikleri yerlere götürmeyin), ve daha iyi adamları teşkil eden ceylan
avcıları görünen hedeflerde çok iyi nişancıdırlar. Bir kabilenin şeyhi diğer
kabilenin adamlarına emir veremez; bir Şerif ise karışık bir kabile kuvvetini
idare etmek için gerekmektedir. Eğer beklenen bir yağma varsa, ve sayılar eşit
ise siz kazanacaksınız. Bedevileri siperlere hücum ettirerek (yaralanmaya
dayanamazlar) ya da bir konumu savunmayı deneterek harcamayın çünkü onlar
kaytarmadan hareketsiz duramazlar. Hareketleriniz ne kadar alışılmışın dışında
ve Arap gibiyse, Türkleri o kadar soğuk bulacaksınız, çünkü Araplar inisiyatif
sahibi değildirler ve bunu sizden beklerler. Güvenliğe razı bir tutum
sergilemeyin.
23. Bedevilerin size hareket ya da
hareketsizlik için verdikleri açık sebep doğru olabilir, ancak her zaman sizin
sezebileceğiniz daha iyi sebepler olacaktır. Rotanız için nedenlerinizi
şekillendirmeden önce bu gizli sebepleri bulmalısınız (bunlar reddedilecektir,
ancak yine de işe yarayacaktır). İma, mantıklı açıklamalardan daha etkilidir:
onlar özlü ifadeleri sevmezler. Zihinleri tıpkı bizimkiler gibi çalışır ancak
farklı önceliklere dayanır. Araplarda mantıksız, anlaşılmayacak ya da gizemli
hiçbir şey yoktur. Onlarla olan tecrübeniz ve onların önyargıları ile ilgili
bilgileriniz size onların davranışlarını ve neredeyse her durumda hareket
biçimlerini öngörme olanağını tanır.
24. Bedevileri ve Suriyelileri ya da eğitimli
adamları ve kabile adamlarını karıştırmayın. Birbirlerinden nefret
ettiklerinden dolayı hiçbirisinden verim alamazsınız. Hiçbir zaman karışık bir
operasyonun başarılı olduğunu görmedim ancak birçok başarısızlığa şahit oldum.
Özellikle Türk ordusunun eski memurları her ne kadar düşüncelerinde, kanlarında
ve dillerinde Arap olsalar da Bedevilerden umutsuzdurlar. Onlar taktiklerde dar
kafalıdırlar, düzenli olmayan savaşlara kendilerini uyarlamada
yeteneksizdirler, Arap muaşeretinde görgüsüzdürler, bir kabile adamına birkaç
dakikadan daha fazla kibar olamayacak kadar kendilerini beğenmiştirler,
sabırsızdırlar ve genellikle yolda ve harekatta askerleri olmadan çaresiz
durumdadırlar. Emirlerinizi (eğer herhangi bir emir verecek kadar akılsız
iseniz) herhangi bir Müslüman Suriye memurundan daha ziyade –muhtemelen-
Bedeviler uygulamaya hazır olacaklardır. Arap şehirli insanları ve Arap kabile
insanları birbirlerine karşı ilişkileri kötüdür ve bu kötü ilişkiler, kötü
yabancılardan çok daha sakıncalıdır.
25. Sıradan Arap örneğine rağmen, kadınlar
hakkında çok serbest konuşmalardan kaçının. Bu da din kadar zor bir konudur ve
onların standartları bizimkilerden çok farklıdır. Öyle ki İngilizcedeki
zararsız bir ifade onlara çok pervasızca gelebilir, tıpkı doğrudan
çevrildiğinde onların ifadelerinin de bize öyle gelebileceği gibi.
26. Kendinize dikkat ettiğiniz gibi
hizmetçilerinize de dikkat ediniz. Eğer sofistike birini istiyorsanız
muhtemelen bir Mısırlı ya da Sudanlı almak zorunda kalacaksınız ve eğer çok
şanslı değilseniz o sizin yolculukta güç bela ulaştığınız kazançları
mahvedecektir. Araplar size pirinç pişirip kahve yapacaktır ve eğer botları
temizlemek ya da yıkamak gibi erkekçe olmayan işleri yapmak gerekirse bunları
size bırakacaklardır. Bunlar gerçekten, ancak siz Arap kıyafetleri
içerisindeyseniz mümkündür. Hicaz’da yetişmiş bir köle en iyi hizmetçidir fakat
onları sahiplenen İngilizlere karşı kurallar vardır ve onlar size ödünç
verilmek zorundadır. Araziye doğru çıktığınızda, her halükarda yanınıza bir ya
da iki Ukaylî alın. Onlar Arabistan’daki en etkili
rehberdirler ve develerden anlarlar.
27. Arapları idare etme gizeminin başlangıcı
ve sonu onları daima tetkik etmektir. Her zaman gardınızı alın; hiçbir zaman
gereksiz bir şey söylemeyin: kendinizi ve yanınızdakileri her zaman gözleyin:
geçen her şeyi duyun, yüzeyin altında olan bitenleri araştırın, karakterlerini
okuyun, onların lezzetlerini ve zayıflıklarını keşfedin, ve bulduğunuz her şeyi
kendinize saklayın. Kendinizi Arap camiası içerisinde gömün, elinizdeki işten
başka bir çıkara ya da fikre sahip olmayın ki, beyniniz böylece sadece tek bir
şey ile dolmuş olur ve haftalarca süren zorlu çalışmanın etkisini yok edecek
hataları engellemedeki rolünüzü yeterince derin bir şekilde anlamış olursunuz.
Başarınız bu yola bahşettiğiniz zihinsel çabanın oranına bağlı olacaktır.
