 |
| Sudan Savaşı |
Sudan Savaş Tarihi – Afrika’nın En Uzun ve En Sessiz Çatışmalarından Birinin İzinde
Afrika kıtasının en büyük yüzölçümüne sahip ülkelerinden biri olan Sudan, coğrafi konumunun stratejik önemi kadar, yüzyıllar boyunca süren siyasi ayrışmalar, kabile mücadeleleri ve dış müdahalelerle şekillenen uzun bir savaş tarihine sahiptir. Sudan’ın modern dönem çatışmaları, yalnızca ülkenin sınırlarını değil, halkın kültürel kimliğini ve sosyal yapısını da kökten etkilemiştir.
Sudan’ın savaş tarihi üç ana dönemde incelenir:
-
Sömürge Dönemi Direnişleri
-
Kuzey–Güney İç Savaşları
-
Darfur Savaşı ve Modern Dönem Çatışmaları
🔹 1. Sömürge Dönemi ve İlk Direnişler
Sudan’da savaşların temeli 19. yüzyıla dayanır. 1820’lerde Mısır yönetiminin bölgeyi işgal etmesi, ardından İngiliz egemenliğinin başlaması, halkın bağımsızlık mücadelesini tetiklemiştir.
Mahdi Ayaklanması (1881–1899)
Sudan’ın sembolik savaşlarından biri Muhammed Ahmed el-Mehdi önderliğinde başlatılmıştır. İngiliz-Mısır yönetimine karşı verilen mücadele:
-
Kısa sürede ülke çapında destek bulmuş,
-
Sudan halkının ilk büyük bağımsızlık direnişi olarak tarihe geçmiştir.
Bu ayaklanma, İngiltere’nin bölgedeki hâkimiyetini sarsan en güçlü darbelerden biri olmuştur.
🔹 2. Kuzey–Güney İç Savaşları
Sudan’ın modern savaşlarının en yıkıcı bölümü, Kuzey ile Güney arasındaki ideolojik, kültürel ve etnik ayrışma nedeniyle ortaya çıkmıştır. Bu çatışmalar, Afrika tarihinin en uzun iç savaşları arasında sayılır.
I. İç Savaş (1955–1972)
Sudan 1956’da bağımsızlığını ilan eder etmez çatışmalar başlar.
Nedenler:
-
Kuzey’de Arap–Müslüman çoğunluk,
-
Güney’de Afrika kökenli Hristiyan–Animist halk,
-
Yönetim ve kaynak paylaşımı sorunları.
1972 Addis Ababa Anlaşması savaşı sonlandırsa da köklü sorunları çözemedi.
II. İç Savaş (1983–2005)
Bu dönem çok daha kanlı ve uzun sürdü. Savaşın ana aktörü SPLA (Sudan Halk Kurtuluş Ordusu) oldu.
Bu süreçte:
-
2 milyon insan hayatını kaybetti,
-
Milyonlarca insan göç etmek zorunda kaldı,
-
Ülke ekonomisi çöktü.
Savaş, 2005’te imzalanan Kapsamlı Barış Anlaşması’yla sona erdi ve süreç sonunda Güney Sudan 2011’de bağımsızlığını kazandı.
🔹 3. Darfur Savaşı (2003–Günümüze Etkileri)
Sudan savaş tarihini dünya gündemine taşıyan en kritik çatışmalardan biri Darfur krizi oldu.
Çatışmaların nedenleri:
-
Arap kabileleri ve Afrika kökenli gruplar arasındaki gerilim,
-
Kuraklık ve toprak paylaşımı sorunları,
-
Hükûmetin bölgedeki silahlı gruplara karşı sert politikaları.
Cencevid milisleri ve diğer silahlı gruplar arasında yaşanan şiddet olayları, Darfur’u uluslararası bir trajediye dönüştürdü.
Birleşmiş Milletler, bu krizi “21. yüzyılın en büyük insani felaketlerinden biri” olarak nitelendirmiştir.
🔹 4. Modern Dönem: Askerî Müdahaleler ve Güç Mücadeleleri
2019’da Ömer el-Beşir’in devrilmesi Sudan’da yeni bir sayfa açtı ancak ülke istikrara kavuşamadı.
2020 ve sonrası:
-
Geçici yönetim,
-
Askerî–sivil çekişmesi,
-
Hızlı Destek Kuvvetleri ile ordu arasındaki çatışmalar,
-
Ekonomik çöküş
ülkenin yeniden çatışma sarmalına sürüklenmesine neden oldu.
Bugün Sudan, hem iç politik çekişmelerin hem de uluslararası güçlerin etkisiyle hâlâ kırılgan bir yapıdadır.
🔹 Sonuç: Sessiz Bir Coğrafyanın Yüzyıllık Çığlığı
Sudan’ın savaş tarihi, yalnızca çatışmaların kronolojisi değil; aynı zamanda halkın dayanıklılığının, kültürel çeşitliliğin ve jeopolitik çıkarların iç içe geçtiği bir hikâyedir.
Tarih boyunca:
-
Direnişler,
-
Bölünmeler,
-
Kaynak mücadelesi,
-
Etnik ve siyasi rekabet
ülkeyi sürekli bir dönüşüm içine sürüklemiştir.
Bugün bile Sudan, tarihi geçmişinden miras kalan kırılgan dengelerle yaşamaya devam ediyor.
