Adana Görüşmesi 1943 |
Birleşik Krallık Başbakanı Churchill ve İsmet İnönü arasında 1943 yılında Adana, Yenice tren istasyonunda gizli bir görüşme yapıldı. Churchill, Türkiyenin II. Dünya Savaşında müttefikler tarafında Almanya'ya karşı savaşması için İsmet İnönüyü ikna etmeye çalıştı.
Olay, daha sonra Adana Görüşmesi olarak anıldı. Aslında, toplantı Adana'da değil, Yenice Tren İstasyonu'ndaki bir depoda yapıldı. Yenice, Mersin ili, Tarsus ilçesinin bir kasabasıydı. Bu yerin seçimi, Türk Dışişleri Bakanlığı ile Ankara'daki İngiliz elçiliği arasındaki bir dizi görüşmeden sonra kararlaştırıldı. İngiliz tarafının daha önceki seçimi Kıbrıs, Türk tarafının seçimi ise Ankaraydı.
Adana Görüşmesinin Görüntüleri;
II. Dünya Savaşı sırasında Türkiye'nin etrafındaki bütün komşu ülkeler müttefik güçlerinin yanındaydı. Batıda, Bulgaristan Nazi Almanya'sının müttefiki, Yunanistan ise Alman birlikleri tarafından işgal edilmişti. Rodos dahil olmak üzere Dodecanese yani 12 ada, İtalya'nın bir parçasıydı. İran, Sovyetler ve İngiltere işgali altındaydı. Şartlar böyle devam ederken Türkiye II. Dünya Savaşında nötr statüsünü korumaya devam ediyordu.
14-24 Ocak 1943 tarihli Kazablanka Konferansı sırasında, Churchill, müttefik devletlere Türkiyenin Savaşa kendi taraflarında girmesini teklif etti. General Marshall ve diğer yüksek rütbeli ABD ordusu komutanları, savaşın yeni bir Türk cephesine yayılmasının "Müttefiklerin lojistik hattına düşmesine" neden olacağı korkusuyla aşırı isteksiz davrandılar. Ancak ABD Başkanı Roosevelt, 18 Ocak'ta Churchill'e 'Türkiye planı' için yeşil ışık yaktı. 25 Ocak'ta Churchill, İnönü'den randevu istedi ve Kazablanka Konferansının hemen ardından 30 Ocak-1 Şubat 1943 tarihleri arasında Adana Toplantısı gerçekleştirildi.
Adana Görüşmesi 1943 Churchill ve İnönü |
Adana'daki konferansın başında İsmet İnönü ve Winston Churchill vardı. Türk tarafının diğer üyeleri; Başbakan Şükrü Saracoğlu, Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu, Saha Mareşali Fevzi Çakmak ve bir grup danışmandı. İngiliz ekibi; Harold Alexander, Henry Maitland Wilson, Sir Alan Brooke, Sir Wilfred Lindsell, Dışişleri bakanı Alexander Cadogan, Hava Mareşali Drummond ve Commodore Dundas'tan oluşuyordu.
Toplantı sırasında İngilizler Türk tarafını Müttefikler'e (yani Almanya'ya karşı savaşan ülkelere) katılmaya ikna etmeye çalıştı, ancak İnönü savaşa katılmak konusunda isteksiz davrandı. Churchill, askeri yardım için bol bol vaatlerde bulundu fakat Türkiye'nin savaşa katılabilecek askeri gücü iyi değildi. Churchill, Türk hava üslerine erişim izni talep etti; böylece İngilizler, Almanya'nın petrolünün ana kaynağı olan Romanya'daki Ploieşti petrol sahalarını ve 12 Adadaki İtalyan birliklerini bombalayabilecekti. Churchill, Türklerin eğer savaşa girmezse ilerde boğazlarda Rus tehdidi ile karışılacağını açıkladı.
Churchill ve İnönü ilerleyen zamanda 4-6 Aralık 1943 yılında Kahire'de tekrar bir görüşme yaptı. İkinci Kahire Konferansı olarak adlandırılan bu görüşmeye Amerika başkanı Roosevelt'de katıldı.
-